Suriname heeft een lange en rijke geschiedenis in cacao. Het verbouwen en verwerken van Theobroma cacao vond plaats vanaf de tweede helft van de 17e eeuw. Terwijl de Nederlanders beweren de eerste te zijn geweest die cacao voor de teelt introduceerden, duiden de Braziliaans-Portugese taalkundige wortels van ‘skrati’ – het Sranan Tongo woord voor verwerkte cacao en de warme drank die ermee wordt gemaakt – op de rol die joden uit de regio Pernambuco speelden tijdens de beginfase. Niet wetend dat een unieke inheemse cacao in het binnenland groeide, werd plantmateriaal geïmporteerd. Eerst uit de Orinoco-delta, daarna uit Brazilië en tenslotte uit Trinidad en Costa Rica.

Tijdens de slavernij werd cacao voornamelijk als bijgewas geteeld op koffieplantages. Koffie en cacao groeiden goed samen onder het bladerdak van de schaduwboom genaamd “kofi mama”. In deze tijd werd cacao nog uitsluitend als drank gedronken. De cacaoteelt kwam pas serieus op gang in de tweede helft van de 19e eeuw, toen nieuwe uitvindingen in Europa voor het eerst de productie van chocoladerepen mogelijk maakten, wat leidde tot een sterke stijging van de vraag naar cacao. Rond 1895 werden meer dan 2 miljoen bomen geteeld, waarvan de helft door kleine boeren was aangeplant. Een uitbraak van de gevreesde krullotenziekte, lage prijzen en concurrentie van West-Afrikaanse bulkcacao leidden tot een gestage achteruitgang van het gewas. Toen Tan Bun Skrati in 2010 begon, werd er geen cacao meer op grote schaal verbouwd. De laatste actieve plantage, “Peperpot”, had 13 jaar eerder de productie gestaakt.

Al die tijd – minder gevoelig voor de ups en downs waar cacao als handelsgewas voor export mee te maken had – bleef de Surinaamse huisindustrie van skrati-maken actief. Eeuwenlang voorzag het in de lokale behoefte aan cacao, een indrukwekkende 100.000 kilo in 1920. De import van goedkope in massa geproduceerde cacaopoeder bracht het ambacht een bijna fatale slag toe. Goederen uit het buitenland werden in hoger aanzien gehouden dan die gemaakt door lokale handen en veel skrati-makers stopten met hun bedrijf.

De jongere generaties groeiden niet langer op met moeders en grootmoeders die cacao van de verse vrucht maakten. Nog geen tien jaar geleden was de oude traditie van het maken van cacao bijna volledig verdwenen.

Van arm naar rijk
Inmiddels is er wereldwijd een hernieuwde interesse ontstaan voor ambachtelijke kwaliteitschocolade gemaakt met cacao waarvan de herkomst kan worden getraceerd. Door die nichemarkt aan te boren met premium producten, 72%, 80% en 100% chocoladerepen en pralines, heeft Tan Bun Skrati het verhaal van Surinaamse cacao effectief veranderd in een echt arm-naar-rijk-verhaal: het lelijke eendje dat rijpt tot een mooie zwaan. In het proces wordt Suriname omgedoopt tot een gewilde toeristische bestemming voor de ambachtelijke chocoladeliefhebber.

Nu lokale Surinaamse cacao meer aandacht krijgt, worden er nieuwe bomen aangeplant en groeit de vraag naar lokale cacao weer gestaag. Om aan deze stijgende vraag te voldoen, is Tan Bun Skrati ook de oude stijl, grof gemalen cacao gaan produceren. En daarmee is de cirkel van het verhaal van skrati rond.